Lezing: De belevenissen van een uitvaartverzorger.. 1 november 2016 te Wijhe
Na 14 jaar gewerkt te hebben bij een houthandel in Delfzijl, mijn geboorteplaats als werkvoorbereider op de afdeling verkoop gingen mijn vrouw en ik in opleiding tot officier bij het Leger des Heils (zeg voorganger) . Als zodanig werkten wij achtereenvolgens in de plaatsen Deventer, Den Helder en Kampen.
Na een retraite periode ging ik werken in de uitvaartbranche , eerst als verzekeringsadviseur, adjunct inspecteur en tenslotte als relatiebeheerder.
In die periode kwam ik in aanraking met het vak van uitvaartverzorger. Ik zag mensen in dit vak met veel voldoening hun werk doen. Dit sprak mij aan en ging solliciteren bij de uitvaartvereniging De Laatste Eer in Heino waar een vacature was ontstaan. Wij verhuisden van Deventer naar dit dorp waar ik op 1 januari 1994 als uitvaartverzorger ben begonnen. Al gauw breidde het werkgebied zich uit tot buiten Heino en kwam ik te werken voor de vereniging Wijhe en later in Wapenveld. Ook in Zwolle en Raalte, Dalfsen en omgeving heb ik uitvaarten mogen verzorgen. Een tijdlang nam ik de weekenden waar in Brummen. Op die manier werd het vak van uitvaartverzorger voor mij een volledige baan en meer dan dat. Want naast het vak als uitvaartverzorger mocht ik ook vele spreekbeurten bij uitvaarten verzorgen.
Waarom kies je voor dit vak?
Dat is een vraag die je allereerst aan jezelf stelt. Zou het te maken kunnen hebben met een bepaalde ervaring? Zit er iets in je genen? Is het bewogenheid of medeleven? Wat maakt het dat je gefascineerd raakt voor zo'n vak als dit? Je moet er geschikt voor zijn, je moet ertegen kunnen, hoor je anderen zeggen. Of: hier moeten ook mensen voor zijn. Hoe dan ook, in mijn geval zeg ik gewoon: het overkomt je. En waarom zou je het niet doen? Ik heb vaak gezegd tegen mezelf en tegen anderen: je moet het al een beetje zijn voordat je het wordt. In ieder geval ik begon en het zou zo'n periode van 25 jaar gaan worden om in deze branche te werken. En met voldoening, ik deed de opleiding, maakte te nodige lessen en stagedagen. Antwoorden op de vragen die ik hier stelde zijn niet zo gemakkelijk te geven. Wel moet ik zeggen dat ik als kind dikwijls bij ons voor de deur een begrafenisstoet zag formeren, wat vaak een diepe indruk op mij maakte.Ik zag mannen diep in het zwart gekleed . De aanspreker die een steek droeg, en die even afdeed bij het passeren van de rouwauto of lijkkoets.
Je kiest voor dit vak omdat je er waarde aan hecht om op een waardige en stijlvolle manier een uitvaartplechtigheid voor te bereiden. Het is meer dan een beroep. Het is een merkwaardig beroep en heel bijzonder dat je wordt toegelaten om temidden van een verdrietige familie die bijelkaar zijn gekomen. Je krijgt vertrouwen, en je voelt je opgenomen in de sfeer van verdriet van anderen. Je bent nodig en doet wat er moet gedaan worden. Je hebt geen idee hoe mensen tegen je aankijken, wat ze denken of voelen. Maar dikwijls ontvang je na afloop van alles veel terug aan dankbaarheid, sympathie en soms zelf bewondering.
Een ervaring om te illustreren hoe mensen onder bepaalde omstandigheden tegen je aankijken. Op mijn vakantieadres sprak een vrouw mij aan en vroeg wat voor werk ik deed. Ze zei, jij hebt vast en zeker een beroep met een net pak aan, je werkt op een bank of bij een notaris o.i.d. Ik vertelde wat voor werk ik deed en er ontstond een interessant gesprek over al die dingen die bij mijn werk hoorden. Maar (ze had bij het diner een stevig flesje wijn gedronken, dat beinvloedde het gesprek) zei ze : als ik er goed over nadenk, dan leef jij dus van de ellende van een ander! Het gesprek kreeg een andere wending en ze begon nog een paar gekke dingen te zeggen. Haar man kwam erbij en zei dat ze maar beter met hem mee kon gaan. De dag daarop vertelde de man mij dat zijn vrouw een ongeneeslijke ziekte had. Toen begreep ik haar reactie. Ik was voor haar een bedreiging, ik deed haar denken aan haar levenseinde.
Luisteren even naar een lied die de laatste tijd nogal eens gehoord word. Het is het nummer van Claudia de Brey : "Mag ik dan bij jou".
Evaringen
Over de ervaringen van begrafenissen van jong tot oud, van baby's tot hoogbejaarden valt veel te zeggen. Bij het verlies van een dierbare gaat dat altijd gepaard met verdriet. Verdriet want de mens hecht zich aan de ander. De een heeft de ander nodig. God zegt in Genesis: het is niet goed dat de mens altijd alleen zij en schiep de vrouw naast de man. Verlies van een dierbare voelt als een amputatie.Het heeft een enorme impact op je bestaan. Het wordt niet meer zoals het was.
Ik mag u iets van een DVD laten zien van een uitvaart uit 2005. De dochter van de man die hier begraven wordt heeft mij toestemming gegeven o dit u te laten zien.
Een ervaring die ik in een column heb uitgewerkt wil ik u niet onthouden. Op 5 december reed ik na een bespreking in Brummen met een gangetje van 30 km. per uur terug naar Heino, het had gevroren en het was spekglad.. Ik zette boven deze column de titel:HANDEN (VOORLEZEN DE COLUMN)
Dan luisteren we nu naar een liedje in de streektaal, in het Gronings 't Het het nog nooit zo donker west. gezongen door Ede Staal
Toen wij in 1994 naar Heino kwamen ging ik met mijn voorganger naar een familie waar een sterfgeval had plaatsgevonden. Ik zie hoe mijn oude collega te werk ging. Een klein notitieboekje. Hij stelde 3 of 4 vragen en wist de tekst in een keer uit te schrijven van de kaart, welke kaart het moest zijn, welke kist het beste zou zijn en wanneer de uitvaart kon plaatsvinden. Hij kende de familie en de familie kende hem. Maar u weet dat in de uitvaart gaandeweg mensen veel meer inbreng hebben gekregen. De wensen zijn anders en vaak uitgebreider. Er wordt aan vele details aandacht besteed. Dat heeft het vak van uitvaartverzorger ook een ander aanzien gegeven en is daardoor ook boeiender geworden.
Bij mijn eerste uitvaart was mijn voorganger gestopt, maar was mee gegaan omdat het ook een familie was die hij goed kende. De familie vond dat Broenink de uitvaart maar moest doen, want ze wisten wat ze er dan zeker van waren dat het goed zou komen. Maar mijn collega zei, nee Beukema doet het nu ik ben gestopt. Na een korte discussie kwam men tot de conclusie dat ik toch de uitvaart moest doen. Ik deed mijn uiterste best en het pakte gelukkig goed uit. Jaren later kreeg deze familie van iemand uit Wijhe die met een neef was getrouwd aan de telefoon en zei :er komt iemand uit Heino de uitvaart van mijn man regelen een zekere Beukema. De vrouw uit Heino zei: Den kin je geen betere kriegen!
Ja dat Sallands de streektaal van hier is voor veel mensen belangrijker. Ik heb gemerkt dat ze het prettig vinden wanneer ik op die manier een woordje kan meespreken. Het eerste Sallands wat ik leerde was van iemand die zei: Beukema , ie bin een beste kerel, moar ik mot oe niet bie de deure hebben. Kortgeleden kwam ik hem tegen in de apotheek achter een rollator en zei: Beukema ik denk dat oe noe gauw bie mie aan de deure komt !
Een hoogbejaard echtpaar waar ik onlangs een voorbespreking deed vroeg mij of ik als het zover was de uitvaart wilde doen. Ik zei maar ik ga ook binnenkort met pensioen. Waarop de oude baas mij aanvulde: moeten we opschieten?
Nog een annekdote: Ik moest voor Brummen een uitvaart doen in Steenderen, maar ik had maar 5 dragers, dus ik kwam een te kort, ik nam een drager mee uit Heino. Het was hoogzomer, ongeveer 30 graden. Ik zei Johan je hoeft je overjas niet mee te nemen. Nee natuurlijk niet ha ha. We kwamen bij de begraafplaats aan en wat schets onze verbazing, 5 kerels in overjas. Ik zeg waarom hebben jullie met deze hitte in vredesnaam nog een overjas aan. Ze zeiden we hebben alleen maar een broek, geen colbert, dus we dragen zomer en winter altijd onze lange jas...
Bij een uitvaart mag niets mis gaan, je streeft altijd naar perfectie. Maar mensen zijn net mensen dus ook wij kunnen wel eens een steek laten vallen. Het gebeurd regelmatig dat overledenen tot het laatste toe sieraden dragen. En dat vlak het sluiten van de kist deze worden afgehaald en aan de familie wordt overhandigd Maar tijdens de kerkdienst kwam ik erachter dat we de sieraden van de overledene er nog niet hadden afgenomen en de kist was al gesloten. Ik moest zoeken naar een oplossing. Nu was het de gewoonte in die tijd dat de kist eerst werd uitgedragen. En ik bedacht dat we dan maar gauw even de kist open moesten maken om de sieraden vervolgens er af te halen. Maar de dominee wist van niets. Hij stond erbij en keek tot zijn verbazing wat we deden. Later hebben we het allemaal uitgelegd.
Jaren lang was het de meest gevraagde nummer bij iedere uitvaart: Waarheen waarvoor (Amazing grace) We gaan we hem nu beluisteren gezongen door Nana Mouskouri.
Hoe ga je om met emoties
Als uitvaartverzorger weet je dat je mensen aantreft die verdriet hebben, maar je weet nooit precies wat je achter de voordeur aantreft. Dat is altijd weer anders. In de eerste ontmoeting wordt er met de nabestaanden gesproken en wordt verteld wat er is gebeurd en waaraan iemand is overleden. Vaak ligt het accent op de laatste momenten die is doorgebracht met hem of haar die overleed. Deze ontmoeting is het begin van een met elkaar nadenken en invulling geven aan de uitvaart die moet gaan plaatsvinden. Vele practische dingen moeten geregeld worden. Als uitvaartverzorger probeer je je in te leven in de ontstane situatie in de rouwende familie. Maar het verdriet van de familie is niet jouw verdriet. Daar moet je een balans in vinden, dat lukt de ene keer beter dan de andere keer. Je bent niet van steen, je mag begaan zijn met de ander en proberen om op een troostende manier rustig met hen stappen te zetten die nu nodig zijn. Bij de crematieplechtigheid van een jonge moeder van 2 jonge kinderen van 2 en 4 jaar. Zij waren erbij en liepen heen en weer totdat ineens het 2 jarig zoontje de foto van zijn moeder van de kist nam en die aan zijn vader overhandigde. Wat een emotie.
En als het dicht bij komt?
Als je zelf een verlies te verwerken krijgt? Want wij komen allemaal eens met de dood in aanraking. Mijn ouders overleden in het jaar 2000 en 2003. Mijn moeder overleed tijdens haar slaap op 78 jarige leeftijd. Ik deed samen met mijn vrouw de eerste handelingen zoals verzorgen en het regelen van de uitvaart. Maar een collega heeft op de dag zelf de uitvaart begeleid. Mijn vader overleed na een ziekteperiode op 87 jarige leeftijd. Omdat hij ooit zeeman was geweest zetten we een toepasselijk gedicht op de rouwbrief van een bekende Delfzijler uit een rederij familie. Ik citeer dit gedicht om aan te geven dat gedichten bij een uitvaart heel vaak een belangrijke rol spelen.
De Laatste reis.
Ik weet niet hoe het zijn zal in die dagen wanneer ik scheep ga voor de laatste reis Zal dat mijn schip de laatste storm verdragen en landen aan Gods eeuwig paradijs?Want ik weet niet hoe lang de tocht zal duren en welke haven ik voorgoed verlaat. Zal ik dan zwijgend in de verte turen en alles wat ik schreiend achterlaat niet zachtjes langs de reling horen klagen? Of zal de wind, hoog gillend in de mast alleen de stem van storm en branding dragen waarin mijn ziel zich van zijn angst ontlast?
Neem mij, Heer God, het roer dan maar uit handen en laat mij zingend op de voorplecht staan. Dan zal mijn schip niet op de rotsen stranden, maar veilig in Uw haven binnengaan.
Onlangs moest ik bij de uitvoering van het Shantykoor waar ik tot voor kort lid van was het programma van liederen aankondigen. Ik zei dat mijn vader op de grote vaart heeft gevaren en mijn opa op de grote vaart heeft gevaren en ik zit in de uitvaart! De ouderen begrepen het direct, gezien hun reactie.
In 1998 overleed 9 maand jong onze kleindochtertje, ook dat was een gebeurtenis die diepe indruk heeft gemaakt. Je krijgt er dan een ervaring bij, die ertoe bijdraagt dat je bij dit soort verlies nog iets beter kun meevoelen wat ouders en grootouders in zo'n situatie meemaken.
We luisteren naar een Mix Best of Chopin piano classical music for relaxation.
Wat je terugkrijgt
Nee ik bedoel niet het salaris. Maar dat je bij het vervullen van je taak zoveel symphatie en dankbaarheid terugkrijgt. Ik zie met voldoening terug op een periode waarin ik mocht samenwerken met collega's en medewerkers in dit mooie vak. Tenslotte wil ik zeggen wat het met jezelf doet. Je ziet de betrekkelijkheid van alle dingen en het leven anders, de vaak loze woorden en verhalen ook in gezelschappen. Je wordt wars van al die dingen die er eigenlijk niet toe doen, Want je weet dat mensen kwetsbaar zijn ook al doen ze zich fier en flink voor. Je leert door ervaring veel van mensen. Je komt altijd met mensen in aanraking die in rouw en verdriet zijn. En in zo'n situatie zijn mensen eerlijk oprecht en puur zoals ze in werkelijkheid zijn. Ik denk aan een oude vrouw die meerdere keren de tekst van de rouwbrief van haar man las om het aan haar zelf te vertellen dat het nu echt zo was, het stond zwart op wit, hij is niet meer. Confrontaties met de dood doen iets met je. Er is een lege plek, die je niet moet proberen op te vullen, dat klinkt hard. Maar zolang die lege plek leeg plek blijft de verbondenheid met hem of haar die heenging.
We luisteren nog naar een lied waarmee deze lezing dan ten einde is en wil ik danken voor uw aandacht. Het is een geestelijk lied gezongen door een Urker mannenkoor: Blijf bij mij Heer.
Spreker: Henk Beukema, (oud-)uitvaartverzorger.